Sự ra đi của hồng y Ouellet: kết thúc trị vì dưới áp lực
Là giám chức có ảnh hưởng nhưng kín đáo trong Giáo triều Rôma, người có thể làm giáo hoàng trong mật nghị năm 2013, hồng y người Canada Marc Ouellet, 78 tuổi, là đại diện của đường lối bảo thủ muốn tương thích với triều giáo hoàng của Đức Phanxicô trong những năm gần đây. Việc từ chức ngày 30 tháng 1 năm 2023, vì lý do tuổi tác, của người chịu trách nhiệm trong tiến trình bổ nhiệm giám mục của phần lớn thế giới trong 13 năm, xảy ra khi ngài vừa bị đặt vấn đề trong các trường hợp lạm dụng, nhưng ngài được sự hỗ trợ của Tòa Thánh.
Là con thứ ba trong gia đình có tám người con, xuất thân từ vùng Abitibi của tỉnh bang Québec, hồng y Marc Ouellet có một quá trình không điển hình: sau khi chịu chức, ngài dạy tại chủng viện Bogotà, Colombia, nơi đây ngài vào Dòng Xuân Bích.
Sau đó, ngài là giáo sư ở Rôma và trở lại Colombia làm giám đốc chủng viện Manizales. Ngài về lại Canada để đứng đầu chủng viện Montréal. Tiến sĩ thần học, ngài thân cận với Đức Joseph Ratzinger, và cùng với Đức Ratzinger ngài thành lập tạp chí Communio năm 1972 để cố gắng đưa việc tiếp nhận Công đồng Vatican II ra khỏi thuyết nhị nguyên “chủ nghĩa bảo thủ/chủ nghĩa truyền thống”.
Một thần học gia được Đức Gioan Phaolô II và Bênêđictô XVI cổ động
Môn đệ và là người rất ngưỡng mộ thần học gia Dòng Tên Hans Urs von Balthasar, ngài được đích thân Đức Gioan Phaolô II phong giám mục năm 2001 với tư cách là thư ký của Hội đồng Giáo hoàng Hiệp nhất Kitô giáo. Năm sau, Đức Gioan-Phaolô II bổ nhiệm ngài cai quản tổng giáo phận Québec và là người đứng đầu Giáo hội Canada, sau đó phong ngài làm hồng y vào năm 2003.
Những năm tháng của ngài ở Québec đánh dấu bằng những căng thẳng trong giáo phận của ngài, với một số nhóm công giáo chỉ trích quan điểm kiên định của ngài về trợ tử hoặc phá thai. Sau cuộc bầu chọn Đức Bênêđictô XVI, ngài trở thành một trong những cộng tác viên thân cận nhất của giáo hoàng. Năm 2010, Đức Bênêđictô XVI bổ nhiệm ngài đứng đầu bộ Giám mục – một cơ quan quyền lực chịu trách nhiệm tuyển chọn giám mục các giáo phận trên khắp thế giới, chủ yếu ở bắc bán cầu – và của Ủy ban Giáo hoàng Châu Mỹ Latinh.
Người bảo vệ truyền thống dưới thời Đức Phanxicô
Theo nhà vatican học Gerard O’Connell, tại mật nghị năm 2013, ngài nhận 22 phiếu bầu trong lần bỏ phiếu đầu tiên, sau hồng y Scola (30 phiếu) và Bergoglio (26 phiếu). Sau khi được bầu chọn, Đức Phanxicô giữ hồng y Ouellet tại vị trong gần mười năm, dù thường xuyên có những tin đồn hồng y bị thất sủng. Vấn đề là có một số việc liên quan đến tên của hồng y, đặc biệt liên quan đến người em trai Paul của ngài, bị kết tội tấn công tình dục liên quan đến hai cô gái tuổi vị thành niên ở Canada. Giữ vị trí chiến lược, ngài thường bị chỉ trích về hành động của mình, hoặc về sự im lặng trước các vấn đề nhạy cảm.
“Hồng y Ouellet cũng đối đầu với các giám mục Đức”
Trong Giáo triều Rôma, hồng y Ouellet khẳng định mình là người bảo vệ Truyền thống về các bí tích. Khi vấn đề phong chức cho các ông đã lập gia đình được nhấn mạnh trong Thượng hội đồng Amazon năm 2019, ngài đã xuất bản một quyển sách bảo vệ chức tư tế, trong đó ngài nhấn mạnh lợi ích của bậc sống độc thân.
Năm 2022, ngài tổ chức một hội nghị chuyên đề tại Vatican để khởi động lại thần học về chức tư tế khi Thượng hội đồng của Giáo hội Đức thúc đẩy “những bước đi” cho việc phong chức phụ nữ hoặc chấm dứt tình trạng độc thân của linh mục.
Ngài khẳng định, không thể hiểu được cuộc sống độc thân nếu không có đức tin. Hồng y Ouellet cũng đã đối đầu với các giám mục Đức trong chuyến đi ad limina của họ được báo chí nói nhiều vào tháng 11 năm 2022, ngài cố gắng áp đặt lệnh gia hạn nhưng không được.
Kết thúc “trị vì” dưới áp lực
Tháng 8 năm 2022, hồng y bị liên lụy cá nhân khi có đơn khiếu nại về những hành vi không phù hợp với một cựu cộng tác viên của giáo phận Québec. Chưa đầy 48 giờ sau khi vụ này được loan báo, qua Văn phòng Báo chí Tòa Thánh, Đức Phanxicô cho biết ngài thấy “không có đủ yếu tố để mở cuộc điều tra theo giáo luật”. Giáo hoàng dựa vào kết luận của một cuộc điều tra được linh mục Jacques Servais thực hiện đầu năm 2021, linh mục này là bạn thân của hồng y Ouellet, các nhà quan sát thì thầm bàn tán.
Ngày 13 tháng 12 năm 2022, hồng y Ouellet thông báo ngài khởi kiện người phụ nữ tố cáo ngài trước tòa án Québec về tội phỉ báng, để “chứng minh sự sai trái của các cáo buộc” và “khôi phục danh tiếng và danh dự của ngài”. Vài tuần sau, nạn nhân trước đây ẩn tên, đã xuất hiện với tên thật để nạp một đơn khiếu nại mới về hành vi sai trái tình dục tại tòa án Canada. Hồng y phản ứng bằng cách nói với báo chí Canada rằng ngài “không có gì để che giấu”.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
